ŞİİR TÜRLERİ

En eski edebiyat türlerinden olan şiir; Batı ede­biyatında eski Yunan edebiyatından ve Latin edebiyatından alınan klasik sınıflamaya uyularak altı türde incele­nir. Bu şiir türleri:
1. Epik Şiir
2. Lirik Şiir
3. Pastoral Şiir
4. Didaktik Şiir
5. Satirik Şiir
6. Dramatik Şiir

Şimdi bunlar hakkında bilgiler verelim:

→ Şiir Türleri
EPİK ŞİİR:

Yunanca “epos” sözcüğünden gelir. Destan niteliğindeki şiirlere denir. Destanlarda olağan üstü kişi ve olaylar vardır. Bir ulusun yaşamını derinden etkileyen tarih ve toplum olayları, destanın konusudur. Günümüzde epik şiire, “hamasi şiir“, “destansı şiir” de denmektedir. Epik şiir, oluşumuna göre doğal destan ve yapay destan olarak ikiye ayrılır:



Doğal Destan
Yapma Destan


LİRİK ŞİİR:
Edebiyatta “lirik” sözcüğü, eski Yunan edebiyatı ozanlarının, şiirlerini “lyra” ( lir) denen çalgıyla söylemesi dolayısıyla edebiyat terimi olmuştur. Sonradan duygu yoğunluğu, derinliği olan coşku dolu şiirler, “lirik şiir” terimi ile anlatılmıştır.







Lirik şiirlerde aşk, ayrılık, özlem gibi bireysel duygular anlatılır. İnsanın yüreğine, duygularına seslenir, onu coşturur. Batı edebiyatında romantizmle birlikte kurumlaşmış ve en edebiyatın sevilen türü olmuştur.


PASTORAL ŞİİR:
Doğa güzelliklerinin dile getirdiği çoban ve kır yaşamını anlatan şiirlere pastoral şiir denir. Bu şiirlerde söz oyunları yapılmaz. Gösterişten ve yapmacıktan uzak yalın bir dille yazılır. Kökeninde doğaya duyulan sevgi ve özgür yaşama özlem vardır.



İdil ve eglog olmak üzere iki türü vardır.



İdil, tek kişinin ağzından yazılır. Çobanı! aşkı ve kırsal güzellikleri anlatır. Kısa şiirlerdir.

Eglog, birkaç çobanın karşılıklı konuşmasıyla yazılır. Yine, aşkı ve kır yaşamını anlatır.



Pastoral Şiir Örneği:

Akşam sofrası yerde hazır,
Yorgunlara mindeherle
hasır.

Ne güzel, ne bulunmaz
gündü, Güneş dağın ardına
indi.

Çavdar somunu, bulgur ve
bıçak, Esmerleşen akşamla
sıcak.

Duyulan tek kuş sesi
şimdi. Ovanın sessizliği
belki.

Bölüştük ekmeği egemen
Babaca, yanaşma ve
çoban. Doğa baştan başa
dingindi.


DİDAKTİK ŞİİR:
Öğretme amacıyla yazılır. Duygulara değil, düşünceye seslenir. Didaktik şiirler bilim, sanat, felsefe, din ve ahlak gibi alanlara özgü bilgiler verir. Bunlarla ilgili kuralları ve ilkeleri öğretir.

Didaktik Şiir Örneği:

Gökyüzünün, tanrıların gerçeklerini anlatmakla Başlayacağım işe.

Sana atomları açıklayacağım, ki

Doğa her şeyi onlara yaratır, besler, onları

Ayrıştırır tükenince, - onlara hammadde ya da

Genellikle doğurgan gövdeler derim, yerine göre

Nesnelerin tohumları diye de adlandıracağım;

İlksel tozanlar (zerreler) de diyebilirim.

Çünkü önce Onlar vardır, her şey onlardan oluşur aslında.


SATİRİK ŞİİR:
Dünya edebiyatında ilk örnekleri Eski Yunan edebiyatı ve Latin edebiyatında görülen satirik şiir, Halk edebiyatındaki taşlama, Divan edebiyatındaki hiciv, günümüz edebiyatındaki de yerginin karşılığıdır. Kişilerin ya da toplumun kusurlarını, aksaklıklarını alaylı bir dille anlatan şiirlerdir.






Satirik Şiir Örneği:



Han-ı Yağma



Yiyin, efendiler, yiyin, bu can katan masa sizin;
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!
Verir zavallı memleket, verir ne varsaimalını,
Vücudunu, hayatını, ümidini, hayâlini;
Bütün gönül sevincini, olanca rahat hâlini;
Hemen yutun, düşünmeyin haramını helâlini,..
Yiyin efendiler, yiyin, bu yerde bu İştihâ sizin; .
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!
Bu harmanın gelir sonu, kapıştırın gider ayak!
Yarın bakarsınız söner bugün çatırdayan ocak.
Bugün ki mideler diri, bugün ki çorbalar sıcak.
Atıştırın, tıkıştırın kapış kapış, çanak çanak…
Tevfik Fikret


DRAMATİK ŞİİR:
Bu tür şiirler, klasik trajedi ve komedilerde “söz/konuşma” yerine kullanılır. Tutku, özlem, korku gibi insan yaşamının değişik boyutlarını gerçeğe uygun biçimde eylemlere dönüştürerek veren bir şiir türleridir. Dramatik şiirlerde olay, olayda yer alan kişiler tarafından anlatılır. Bu, bir yönüyle, insan yaşamının şiirsel bir söyleyiş içinde, eyleme dönüştürülmesidir.